Kanser toplumlar üzerinde en önemli sağlık sorunlarından biri olmaya devam etmektedir. Tüm önleyici çalışmalara rağmen sıklığı kontrol altına alınamamaktadır. Gelecek 20 yıl içinde dünyada 17 milyondan fazla insanın bir yıl içinde kanser nedeniyle öleceği ve tüm dünyada 75 milyondan faza insanın kanser tanısı ile yaşıyor olacağı hesaplanmaktadır. Kanser sıklığı ve sorunu özellikle gelişen ülkelerde daha önemli bir sorun olacaktır. Şişmanlık, sigara, tütün ve ürünleri kullanımı ve yaşlanan nüfus nu sorunun temel parçalarını oluşturmaktadır. Ülkemizde en sık görülen kanserler tüm dünyada olduğu gibi erkeklerde akciğer ve kadınlarda meme kanseridir.
Kanser tedavisi son yıllarda inanılmaz bir ivme ile gelişmiş ve gelişmeler tedavi stratejilerinde ve araçlarında sonrasında da ilaçlarda önemli değişimler getirmiştir. Kanser ve insan biyolojisinin daha iyi anlaşılması ile hedeflenmiş ve özgül ilaçlar geliştirilmiştir. Bu yeni yöntemler onkolojik tedavilerde önemli gelişim ve değişimi tetiklemiştir.
Tüm bu gelişmelerin temel amacı kanser tedavisinin temeli olan kür yani şifa sağlamaktır. Bunun için gerek bölgesel ve lokal tedaviler gerekse ilaçlarla sistemik tedavi yapılmadır. İlaçlar günümüzde daha özgün daha iyi hedeflere yönelmiş ya da insan savunma sistemi olan immün sistem tedavilere yönelmiştir. Tüm bu yüz güldürücü gelişmelere rağmen kanser tedavisinde hala cerrahi, radyoterapi ya da klasik ilaç tedavileri çok daha önemli yer tutmaktadır.
Kanser tedavisi gören bir hastanın tüm amacı temelde bu hastalıktan kurtulmaktır. İnsanın yaşam mücadelesi içinde bu temel amaç hiçbir zaman göz ardı edilmemelidir. Yaşamın tamamen kurtulması bu mümkün değilse yaşam süresinin uzatılması ya da kanser ile ilgili sorunların kontrol edilmesi yada yatıştırılması istenen tedavi amaçlarıdır. Hayatın bu mücadelede daha güzel yanşaması da bir başka hedeftir. Hayat kalitesi olarak tanımlanan bu iyilik hali bugün en önemli kanser tedavi hedeflerinden biridir. Hayatın iyi yaşanması bazen ne kadar uzun yaşandığından daha önemli olabilmektedir.
Tüm amaçlar için kanıtlanmış tıbbi yaklaşımlar dışında da uygulamalar olabilmektedir. Bu uygulamalar insan hayatı için fayda sağlayabildiği ölçüde kabul edilebilir veya uygulamak isteyen hastalar ile konuşulup tartışılabilir. Ama bu uygulamaların gerçek kanıtlanmış yaşamı üzerinde net fayda sağlayan uygulamaların önüne geçmesi bir hasta hakkının kaybı anlamına gelecektir.
Binlerce yıldır var olan bazıları hayat stili olarak bazıları bugün ilaç olmuş maddelerin kökenleri olan çok sayıda sağlık için yapılan uygulama vardır. Belli bir disipline ulaşmış veya düzensiz uygulamaların çokluğu dikkat çekicidir. Bugün bu uygulamalara tamamlayıcı tıp uygulamaları ya da integratif tıp uygulamaları denmektedir. Bu alanların düzene kavuşması e hasta için yararlı hala gelmesi için akademik çabalar ve düzenlemeler son yıllara daha yoğun olarak yapılmaktadır.
Tamamlayıcı uygulamalar genelde 3 grup hastada sık olarak tercih edilmektedir. Bunlardan birincisi hastalığın tedavisi için kanıtlanmış tedavileri kabul etmeyen hastalardır. Bunlar küçük bir gruptur ve bu tedavi reddinin sağlıklı olup olmadığı incelenmelidir. İkinci grup tedavi seçenekleri sonrası iyi bakım tedavileri uygulanan ve palyatif bakımın daha yoğunluklu uygulandığı hastalardır. Üçüncü gurupta ise tedavileri devam ederken destekleyici olarak tamamlayıcı ürün kullanan hastalardır. Birinci grupta etkin tedavinin reddi, ikinci grupta inanların umut ticaretine dönüşmesi, son grupta ise toksisite ve beklenmeyen yan etkiler önemli sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
Hastaların çoğunluğu tamamlayıcı tedaviler kullanmaya eğilimlidirler. Hem batı hem de doğu toplumlarında sıklıkla bitkiler vitaminlerden oluşan bir kullanım söz konusudur. ABD’de TAT kullanımı bir çalışmada %80 oranında bildirilmiştir. Bu uygulamaların piyasa değeri yaklaşık 40 milyar dolardır ve çoğunluğunu bitkisel uygulamalar oluşmaktadır. Hastaların yarısından çoğu bu uygulamaları doktoruna bildirmemektedir. Ülkemizde tamamlayıcı ürün kullanımı yarıdan fazladır ve giderek artmaktadır ve bunlarında çoğu kullanımı doktoruna bildirmemektedir. Dünyada en sık vitamin/bitkisel ürünler ve bedensel tedavi yöntemleri kullanılırken ülkemizde en sık bitkisel ürünler kullanılmaktadır. Bitkisel uygulamaları diyet uygulamaları ve diğer uygulamalardır. Sıklıkla insanlar bitkisel uygulamalara tarihsel sürecin bir sonucu olarak yönelmektedir. Tamamlayıcı uygulamalar stres ve anksiyetenin azaltılması, özellikle kas ve eklem kaynaklı ağrıda tedavilere yardımcı olabilmektedir. Tamamlayıcı tedaviler gençler ve kadınlar arasında daha yaygındır. Bu uygulamaların kanseri tedavi etme iddiasında olan ve ilaç olma sürecini tamamlamamış ürünlerin kullanılmasında çok dikkatli olunmalı hatta kaçınılmalıdır. Bugün kanser tedavisinde ki zorlukla nedeniyle etkisi kanıtlanan her uygulama insanlığın hizmetine sunulmaktadır. Maalesef büyük ümitler beslenen çok sayıda ilaç ve tedavi yolu etkisi kanıtlanamadığı için ilaç ve kabul edilir tedavi yolu olamadan çöpe atılmaktadır. Bir ilaç gelişene kadar onlarca yıl zaman harcanmaktadır. İlaç demek eczanede satılabilen ve etkisi ve beklenen yan etkisi kanıtlanmış maddeler demektir.
Tamamlayıcı ürün çoğunlukla denetimsiz plansız ve kanıtlanmadan kişisel deneyimlere dayanarak kullanılmaktadır. Sanıldığının aksine oldukça pahalı uygulamalardır ve hastalar bunlar için bütçelerinden ciddi kaynak harcamaktadırlar.
Tamamlayıcı uygulamaların kullanım amaçlar:
Tamamlayıcı ürün kullanımın özellikleri:
Sık olarak tamamlayıcı tedaviler besin ve diyet boyutuna indirgense de çok sayıda tamamlayıcı tıp uygulaması vardır. Bunlar:
Beyin-Beden TedavileriTamamlayıcı uygulamalardan en çok çalışılan ve uygulamalarda kanıt derecesi en yüksek olan uygulamadır. Klasik ya da elektro akapunktrun temeli doğu tıbbında binlerce yıldır vardır. Kore gibi modernize olmuş kültürlerde bu uygulamalar eğitim ve düzen temeline oturtulmuş olmakla beraber batı toplumlarında hala uygun ve güvenli uygulamalar sınırlı sayıdadır.
Herhangi bir tıbbi uygulamada etkin olma yani işe yarama ve bunu elde ederken ödediklerimiz maliyet ve yan etki uygulamanın temel belirleyicisidir. Güvenlik ve etkinlik, hasta yararı ve zararını belirlemektedir. Hastanın zarar görebileceği etkin olmayan ve güvensiz uygulamalar ve bitkilerden hastalar mutlak suretle uzak durmalıdır. Güvenilir ve etkin uygulamalar ise desteklenmelidir.
Maalesef çok sayıda uygulama ve bitkinin özellikle ekstrelerin ve hazırlama metotlarının güvenlik yönü belirsizdir. Etkin olma konusunda hiç kuşkusuz etkin bir metot aslında yeterli sürede ilaç veya standart bir tedavi metodu olmaktadır.
Prof. Dr. Hasan Şenol Coşkun