Kanserde evreleme, bir kanserin vücut içindeki yayılma veya yayılma derecesinin belirlemesidir. Kanserin evrelemesi için meme kanseri, akciğer kanseri gibi solid organ kanseri olarak bilinen organ kanserlerinde TNM evreleme sistemi kullanılmaktadır. Kanserin evrelemesi için Lenfomalarda kullanılan Ann-Arbor gibi evreleme sistemleri nadiren kullanılabilir. TNM evreleme sisteminde evre; tümörün boyutu, yakındaki dokulara yayılıp yayılmadığı, lenf nodlarını tutup tutmadığı ve vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığı gibi faktörlere dayalı olarak belirlenir. Kanser evrelemesi, bir hastanın prognozunu ve uygun tedavi planını belirlemesine yardımcı olur. Evreler kanserin türüne göre farklılık gösterebilir, ancak genellikle sıfırıncı evre (in situ, kanserin orijinal yerleşim yerinde kaldığı durum) ile dördüncü evre (kanserin diğer organlara veya vücudun diğer bölgelerine yayıldığı durum) olarak belirlenir.
TNM evreleme sisteminde; "T" primer tümör büyüklüğünü, "N" lenf nodu metastazını ve "M" uzak organ metastazını göstermektedir. Değişik kanserlerde primer tümör büyüklüğü ve lenf nodu metastazı tanımlaması değişkenlik göstermektedir. Tümör 0'dan 4'e kadar, lenf nodu ise 0'dan 3'e kadar sınıflanmaktadır. Evreleme klinik bulgular ile yapılıyorsa klinik evreleme, patolojik bulgulara göre yapılıyorsa patolojik evreleme olarak tanımlanır. Dört evrenin genel tanımlaması şu şekildedir.
Evre 0
İnsutu kanser olarak bilinir. Kanser sadece köken aldığı doku içinde sınırlıdır. Bazal membran ismi verilen yapının ötesine bir yayılım yoktur.
Evre 1
Sınırlı kanserdir. Kanserde erken invazyon olmakla beraber lenf nodu veya bölgesel yayılım yoktur.
Evre 2
Lokal kanser. Yayılım bir önceki evreye göre daha ileri seviyedir. Hastalık hala köken aldığı bölge ile sınırlıdır. Yakın lenf nodlarına yayılım olabilir.
Evre 3
Lokal ileri evre kanser. Kanser uzak organlara yayılmadan köken aldığı doku ve çevresinde daha ileri bir seviyede yayılma gösterir.
Evre 4
Metastatik hastalık. Hastalığın doku büyüklüğüne ya da lenf nodu tutulumundan bağımsız olarak uzak organlara yayılmasıdır.
Kanserlerin hücre yapısına göre köken aldığı dokuya benzerliğini bildirmektedir. Sıklıkla kanserin evresi ile karıştırılmaktadır. Bazı nadir hastalıklarda grade evrenin belirlenmesine katkı sağlayabilir. Kanserlerde grade yükseldikçe malign ve agresif davranış özeliği artmaktadır. Farklılaşma kanserin köken aldığı doku ve hücrelere benzerliğini tanımlamaktadır. Bazı kanser hücreleri köken aldığı dokuya hiç benzememektedir. Bunlara indifeansiye kanserler denmektedir. Köken aldığı doku yada hücre tipinin belirlenmesi için özel histopatolojik incelemelere gerekmektedir.
Prof. Dr. Hasan Şenol Coşkun